Fransa Cumhuriyeti’nin evrensel değerleri ülkede ırksal, etnik ve dinsel bir tabu mu oluşturdu?
Paris yakınlarındaki Nanterre semtinde 17 yaşındaki Nahel’in bir polis memuru tarafından yakın mesafeden öldürülmesi ülkede “sistematik ırkçılığa” derin bir yara açtı.
Kuzey Afrika kökenli olduğu açıklanan gencin ölümü, benzer bir coğrafyada kök salmış gençlerde biriken duyguları gün yüzüne çıkardı.
Olay birçok yönden ABD’de siyahi George Floyd’un ölümüyle karşılaştırıldı.
George Floyd beyaz bir polis tarafından boğularak öldürüldü.
Ancak Nahel cinayetinden şüphelenilen polis memurunun etnik kökeninin açıklanmaması, cinayetin ırksal bağlantısını arka plana itiyor.
Fransa, ırk açısından “renk körü” olan “eşitlik” (égalité) kavramıyla olayı anlamaya çalışıyor.
Polisin etnik kimliklerini açıklama konusunda resmi bir yükümlülüğünün olmaması da Fransız hukukunda “ırk” kavramının bulunmamasına dayanmaktadır.
“Etnik intihal” suçlaması
Fransız polisine göre “ırk” yoksa “ırkçılık”tan söz edilemez. Paris Baş Komiseri Laurent Nunez Pazar günü yaptığı açıklamada, BM İnsan Hakları Ofisi’nin Fransız yasa uygulamalarını eleştirirken “ırkçılık” terimini kullanması karşısında şok olduğunu söyledi ve “ırkçılık” iddialarını reddetti “.
Ancak Uluslararası Af Örgütü de dahil olmak üzere sivil toplum kuruluşları, 2021’de Fransız devletini polis kimlik kontrolleri yoluyla etnik profilleme yapmakla suçlayarak dava açtı.
Polis memurları, insanları “derilerinin renginden dolayı” seçerek durdurma suçlamalarını reddediyor.
AP haber ajansına konuşan Fas asıllı Walid Hrar, siyahilerin polis tarafından daha çok durdurulduğu ve bunun da karışık nüfusların yoğun olarak yaşadığı yoksul mahallelerdeki durumu yansıttığı görüşünü dile getirdi.
Fransa’da ırk, etnik köken ve din tabuları
Fransız Anayasası, Fransız Cumhuriyeti’nin ve değerlerinin evrensel olduğunu teyit eder.
Bu, vatandaşlarının ırk, etnik köken veya din ne olursa olsun eşit olduğu anlamına gelir.
Fransızlar genellikle ayrımcılık ve eşitsizlik gibi konuların “siyah ve beyaz” gibi terimlerle açıklanmasından yana değillerdir.
Pek çok Fransız, gerçek ten rengini tartışmayı ırkçılık olarak görüyor. Kendisini “Fransız” olarak tanımlayan bir kişinin etnik kökeninin artık önemli olmadığını düşünüyor.
Ayrıca, Fransa’da farklı ırk veya etnik kökenlerden kaç kişinin yaşadığı tam olarak bilinmemektedir, çünkü bu tür veriler tutulmamaktadır.
dil jimnastiği
Ülkedeki ırksal veya etnik eşitsizlikleri tartışmak dil jimnastiği gerektirir.
Örneğin, Fransızlar, siyahların veya melezlerin yaşadığı mahalleleri tanımlamak için genellikle “banliyöler” veya “mahalleler” gibi kelimeler kullanırlar.
Bu kelimeler genellikle yoksul kentsel alanlarda ve göçmen ağırlıklı nüfuslarda konut projelerini ifade eder.
Nahel’in ölümünden sonra yapılan protestolara ilişkin konuşmalar bazen destek bazen de küçümseme amacıyla kullanıldı.
Örneğin Nanterre valisi Patrick Jarry, ilçeyi “tüm çeşitliliğiyle” tanımlarken, Ulusal Polis İttifakı polis sendikası geçen hafta yaptığı açıklamada protestocuları “veba” kelimesiyle nitelendirmekten çekinmedi.
laiklik
Fransa’nın göz ardı ettiği bir diğer konu da dindir. Laiklik kavramının yarattığı bu körlük göçmen kökenli bazı insanları korkutuyor.
Çünkü Fransız laikliği politikası altında nesiller boyu süren asimilasyonun isyan ve eleştiri içinde kaybolmasından endişe duymaktadır.
Oğlunun öldürülen Nahel’in arkadaşı olduğunu öne süren 39 yaşındaki Meryem Lambert, kendisi gibi Müslümanların baskısıyla kimliğini gizlediğini söylüyor.
“Peçe takarsam beni başka bir dünyadanmışım gibi görmeye başlarlar ve benim için her şey değişir.” Lambert, sokakta küçük düşürüleceğini bile düşünerek söylüyor.
“Gerçek Fransız”
Nahel’in öldürüldüğü Nanterre semtinde yaşayan 25 yaşındaki Iman Essaifi, ırktan bahsediyor.
Essaifi’ye göre ülkede “ırk” tabu olsa da yaşanan olaylar konunun açıkça tartışılması için bir adımdı.
Nahel’in ölümünden sonra Nanterre’de sokaklara dökülenlerin “mutlaka Arap ya da siyah” olmadığını vurgulayan Essaifi, “Onlar beyazdı, vrai Français – gerçek Fransızdı” diyor.
Essaifi’nin açıklaması sorunun özünü de ortaya koyuyor.
